lr/fO{tf]
a}1flgs gfd :Swertia chiraita
c+u|]hL gfd : (chireeta)
kl/jf/ : (Gentianaceae)
k|fo h+unaf6 ;+sng u/LG5 .
clxn] g]kfnsf] k"jL{ lhNnfx?df o;sf] v]tL e}/x]sf] 5
a}1flgs gfd :Swertia chiraita
c+u|]hL gfd : (chireeta)
kl/jf/ : (Gentianaceae)
k|fo h+unaf6 ;+sng u/LG5 .
clxn] g]kfnsf] k"jL{ lhNnfx?df o;sf] v]tL e}/x]sf] 5
hft÷k|hftL
•
b'O{ aifL{o tyf ax'aifL{o hft xf] .
•
o;sf] sf08 k|fo nfdf] / uf]nf] x'G5 . ^)— !%) ;]=dL=
•
sf08sf] /ª x/Lof] v}/f] x'G5 t/ k/LkSj e};s]k5L xNsf v}/f]
x'G5 .o;sf] :jfb Psbd} lttf] x'G5 .
•
h/f k|fo ;fgf] % !) ;]=dL=
/ xNsf v}/f] tyf 3'D/Losf] x'G5 . kft r'Rrf] k/]sf] tyf jLk/Lt )=# #
;]=dL= sf] x'G5 ;fy} # b]vL % /]zf x'G5g\ .
•
km"n xNsf kx]nf] / ;fgf] x'G5 . Pp6f km"ndf
cguLGtL aLpx? /x]sf x'G5g\ .
•
km"n km'Ng] ;do dWo c;f/ b]vL c;f]h ;Dd
•
kmn nfUg] ;do sfQLs ÷d+l;/
af;:yfg / ljt/0f -kfO{g] 7fFpm_
•
of] k|fo pRr kxf8L tyf lxdfnL If]qdf kfO{G5 .
•
!%)) b]vL #))) dL=
•
g]kfn,ef/t,e'6fg df kfO{G5 .
•
pQ/ bIfL0fL df]x8fsf] cf]l;nf] 7fFpmdf kfO{G5 .
•
g]kfnsf] k"j{ b]vL klZrd ;Dd kfO{G5 .
•
a9L dfqfdf k"jL{ lhNnfdf kfO{G5 .
•
k|fs[lts ?kdf g]kfnsf] %) lhNnfdf kfO{G5 .
•
tfKn]h'ª,kfFry/,Onfd,;+v'jf;ef,ef]hk"/,t]x|y'd,;f]n'v'Da',cf]vn9'Ëf,bf]nvf,/fd]5fk
x'b} h'Dnf,afh'/f,aemfª cfbL .
pkof]u
•
of] cfo"a]b{,o"gfgL,rfOlgh / tLAatLog cf}ifwLdf
k|of]u
•
?3fvf]sL sf] nfuL
•
Herbal medicine
•
Hj/f] sf] pkrf/
•
h08L;,6fpsf] b'v]sf],k]6 b'v]sf],Uofi6«Ls sf] nfuL
•
sf6LPsf] / 3fpm ePsf] a]nf
•
cGo 5fnf ;DaGwL /f]u sf] nfuL
•
sn]hf]sf], d[uf}nfsf] ;d:of sf] xn u5{ .
cGo Aofkf/Ls k|of]hgssf] nfuL .
ahf/
•
pTkfbgsf] % k|tLzt dfq g]kfndf vkt x'G5 .
•
(% k|tLzt cGt/fli6«o ahf/df hfG5 h:t} ef/t,ltAat,hd{gL,:jL8]g,
O6nL,cd]/Lsf cfbL .
•
g]kfnaf6 aif]{gL sDtLdf #&# 6g -valued at US 876000) /
a9Ldf !*&* 6g (valued at US 4411000)lr/fOtf] lgsf;L x'G5 . (source: Olsen
2005)
lhag rqm tyf j[lb
•
v]tL u/]sf] / h+unL lr/fOtf]sf] rqm km/s x'G5 .
•
# aif{ df lhag rqm k"/f u5{ t/ slxn]sfxLF * aif{ ;Dd
/xG5.
•
# aif{df km"n km'N5 .
•
! jf @ aif{ k5L sf08sf] ljsf; x'G5 .
•
o;sf] k'gpTkfbg lapm af6 dfq x'G5 .
•
o;sf] efn] / kf]yL x'G5 .
•
sL/f tyf k'tnL af6 ujf{wf/0f x'G5 .-ljz]if u/L df}/L_
•
o;sf] lapm ( b]vL !@ dlxgf ;Dd /xG5 .-viability_
•
lxpFbdf la?jf ;' ;'Kt cj:yfdf jf d/L;s]sf] x'G5 .
v]tL lj:tf/
Ø !((# b]vL
kfv|Ljf+;df v]tL ;'? ePsf] .
Ø ljp ;+sngsf] sfd
sflt{s d+l;/ .
Ø lr;f] kfgLdf pkrf/
@$ b]vL $* 306f ;Dd-!@—$) k|ltzt .
Ø 50-100 ppm Gibberellic acid show 72-
•
90 percent
germination.
Ø lap 5g{] M df6f]sf] ld>0f
•
jfn'jf, jgsf]
df6f] / sDkf]i6 dn Ps Ps ltxfOsf] b/n] ld;fO * ;]=dL afSnf] u/L a]8 agfpg] .
•
pkrf/ ul/Psf] ljp a};fv jf c;f/ dlxgfdf 5g'{ kg]{ . a};fvdf
5l/Psf] lap /fd|f] pd|g] .
•
! u|fd lap Ps d'7L jfn'jf jf g;{/Lsf] df6f]df ldnfO 5g'{
kg]{ .
•
a]8nfO{ dNr ul/g' k5{ .
•
a]8df lgoldt ?kdf kfgL lbg' k5{ .
•
@ bvL ^ xKtfdf ljp pd|g ;'? X'G5 .
•
dNr x6fP/ 5fgf /flvG5 .
•
$ b]vL ^ j6f kft eP kl5 y}nfdf ;fg{] .
/f]kg] .
Ø csf]{ aif{sf] a;Gt
Ct'sf] ;dodf /f]Kg' kg{] 7fpFdf nu]/ /f]lkG5 .
Ø /f]kg] b'/L lj?jf
b]vL lj?jfsf] b'/L @% b]vL $% ;]=dL nfOg b]vL nfOgsf] b'/L #) b]vL ^) ;]=dL=
Ø gofF k|ljwL
•
ljpnfO ufOsf]
uf]a/ kfgLdf ld;fP/ /f]Kg' kg{]
7fpFdf :k|] u/]df w]/} pd|G5 .
•
tf5]sf] sfGnfdf
u/] /fd|f] .
Ø afnL ;+sng
•
lj?jf Jo:s
eO;s]kl5 dfq pv]n]/ sflt{s /
d+l;/ dlxgfdf ;+sng ul/G5 .
Ø lj?jfdf kmn
nfuL;s]sf] cj:yfdf dfq hDdf ug"{ k5{ .
Ø lj?jf hDdf u/]sf] 7fpFdf 68sfpg' k5{ .
•
e08f/0f
Ø hDdf ul/;s]sf] lj?jfnfO 3fddf ;'sfpg' k5{
Ø ;'sfpFbf v]/L To;sf] kft / c? efu r'l8g'
x'b}g .
Ø ! ls=uf|= sf] j08n jgfOG5 .
Ø $) j6fsf] Pp6f 7'nf] j08n jgfOG5 .